Wat zijn de gevolgen voor Nederland van de opwarming van de aarde?

De gevolgen van klimaatverandering zijn zeer divers, ook voor Nederland. Wat de gevolgen precies zullen zijn, hangt niet alleen af van de wereldwijde temperatuurstijging, maar ook van de mogelijk samenhangende verandering van de luchtstroming boven Europa en Nederland. Op de lange termijn is de grootste onzekerheid in de wereldwijde temperatuurstijging hoeveel broeikasgassen we nog gaan uitstoten, en dus van het wereldwijde klimaatbeleid. De bekendste gevolgen van klimaatverandering zijn temperatuurstijging, veranderingen in de neerslag en zeespiegelstijging. Het KNMI maakte aan de hand van een groot aantal klimaatmodellen scenario’s voor de gevolgen van de klimaatverandering voor Nederland.

Afbeelding via KNMI.

Temperatuurstijging en veranderingen in neerslag

Sinds 1901 is de temperatuur in de Bilt al met 1,8 °C gestegen. De laatste 70 jaar gaat de opwarming in Nederland bijna twee keer zo snel als het wereldwijde gemiddelde. Hierdoor worden de winters zachter en de zomers heter. In steden zal het vanwege het ‘stedelijk warmte-eiland' effect nog groter zijn dan op het platteland. Door meer bebouwing, minder groen en minder vrij spel voor de wind, blijft warmte vaak ‘hangen’ in steden. Dit kan snel oplopen tot een verschil van enkele graden ten opzichte van het platteland. Hierdoor zal de kans op hittestress door de hetere zomers in de stad veel meer toenemen dan op het platteland. Vanwege de hogere temperatuur kan de lucht meer waterdamp opnemen, wat leidt tot meer neerslag (26% meer dan in 1910). Deze neerslag valt vooral in de herfst, winter en lente, terwijl de zomer met name in het binnenland steeds droger worden. Ook krijgen we te maken met meer extreem weer, zoals extreme regenbuien, hevig onweer en hagel.

Zeespiegelstijging

De zeespiegel stijgt door meerdere factoren, waaronder het smelten van de ijskappen op Groenland en Antarctica, maar ook door het uitzetten van oceaanwater als het opwarmt. Het KNMI heeft berekend dat in 2050 de zeespiegel waarschijnlijk 15 tot 40 centimeter hoger is ten opzichte van de periode 1981-2010. Deze stijging kan rond 2100 oplopen tot 1,2 meter en zelfs tot 2 meter als de Antarctische ijskap sneller zal smelten [2]. Dit betekent dat de maatregelen die we nu hebben tegen de zee, zoals onder andere de Deltawerken en de Afsluitdijk in de toekomst niet meer voldoende zullen zijn. We zullen waarschijnlijk onze huidige maatregelen moeten upgraden en nieuwe manieren van kustbescherming gebruiken. Ook als de hoeveelheid broeikasgassen niet meer stijgt, zal de zeespiegelstijging nog heel lang doorgaan, omdat de oceanen en de ijskappen zich maar langzaam aanpassen aan de wereldwijde opwarming. Het is daarom ook erg moeilijk om voor de langere termijn in te schatten wat de zeespiegelstijging zal zijn. Voor het Noordzeegebied in het jaar 2300 lopen de schattingen uiteen van 50 cm tot enkele meters.

Energie

In de winter zal er minder energie nodig zijn voor het verwarmen van huizen, fabrieken en kantoren, maar in de zomer zal er juist meer energie nodig zijn voor airconditioning. Door droogte kan het voorkomen dat er minder koelwater beschikbaar is voor de energiecentrales.

Watervoorraad

Langdurige droogte in de zomer kan in Nederland leiden tot watertekort en verminderde waterkwaliteit. De combinatie van droogte, weinig aanvoer van water door de rivieren en zeespiegelstijging leidt tot verzilting. Hierbij dringt zout water uit de zee de grond binnen. Normaal wordt dit tegengehouden door het zoete water dat aanwezig is in de grond, maar door droogte trekt het zoete water weg, waardoor het zoute water vrij spel heeft. Veel planten kunnen niet zo goed tegen hoge hoeveelheden zout in de bodem en verzilting heeft dan ook weer invloed op natuurgebieden en de oogsten van boeren. Extreme neerslag in de andere seizoenen kan juist leiden tot hoge waterstanden in de Rijn, Maas en andere, kleinere rivieren. Door de stijgende zeespiegel wordt het steeds moeilijker om het overtollige water in de zee te spuien. Ook zal het vaker voorkomen dat de riolering zal overstromen.

Landbouw en natuur

Vanwege de hogere temperaturen zal voor veel planten het groeiseizoen eerder beginnen en later eindigen. Voor de groei gebruiken planten CO₂ en de hoeveelheid CO₂ in de lucht is de laatste decennia sterk gestegen door menselijk handelen. Vanwege het langere groeiseizoen en meer CO₂ in de lucht, kan er in theorie meer voedsel geproduceerd worden. Vanwege veranderingen in neerslag en meer extreem weer kunnen de oogsten echter ook kleiner worden. Ook kunnen er exoten en plaagdieren en –insecten vanuit warmere landen naar Nederland trekken. Sommige ecosystemen, zoals heide en hoogveen, zijn erg afhankelijk van neerslag om te overleven. De kans is groot dat zonder extra bescherming zulke natuurgebieden niet kunnen overleven. Ook de kans op bosbranden zal toenemen. Door zeespiegelstijging kan waardevol natuurgebied zoals bijvoorbeeld de Wadden verloren gaan.

Gezondheid

Omdat het ‘s winters warmer is zullen er dan minder mensen overlijden. Maar door hittegolven in de zomer zal er in die periodes juist meer sterfte zijn, vooral onder ouderen. Ook zal de luchtkwaliteit in de zomer door hogere temperaturen slechter zijn, denk aan de vorming van smog. Door de verlenging van het groei- en bloeiseizoen zal het hooikoortsseizoen waarschijnlijk ook langer worden.

De hier beschreven gevolgen zullen niet in heel Nederland dezelfde invloed hebben, de zeespiegelstijging en verzilting is bijvoorbeeld met name een probleem voor de kustprovincies, terwijl de droogte juist een probleem is op de hoger gelegen zandgronden in het oosten van het land. Maar hoe dan ook zijn de gevolgen van klimaatverandering door heel Nederland heen al merkbaar en zullen in de toekomst groter worden.