Wat gebeurt er met Groenland als gevolg van klimaatverandering?

Door de huidige opwarming van het klimaat verliest de Groenlandse ijskap massa. Het ijsoppervlak komt steeds vaker in contact met luchttemperaturen boven nul, waardoor het ijs steeds harder smelt. Ook breekt er steeds meer ijs af in de zee, met ijsbergen als gevolg. Het sneeuwt wel, hoger op de ijskap, maar al sinds het begin van de jaren 90 niet genoeg meer om te compenseren voor het toenemende massaverlies. Zo heeft de Groenlandse ijskap tussen 1992 en 2018 een mondiaal gemiddelde zeespiegelstijging veroorzaakt van 10.8 mm (5).

#Zeespiegelstijging #ijskap #groenland #smelten

Groenland ijskap

Figuur 1: Een gletsjer in West-Groenland. Beeld: Matt Osman

De Groenlandse ijskap kan je zien als een enorme berg ijs die in het midden meer dan 3 kilometer dik is en dunner wordt richting de randen. Er ligt genoeg ijs om de zeespiegel over de hele wereld met 7.5 m te laten stijgen. De ijskap is zo'n 1 miljoen jaar geleden ontstaan in een relatief koude periode, toen het meer sneeuwde in de winter dan er in de zomer sneeuw weg kon smelten. Elk jaar wordt de sneeuw samengeperst onder het gewicht van nieuwe sneeuw, en zo ontstaat er na meer dan honderd jaar ijs. Dat ijs vloeit daarna door zijn eigen gewicht langzaam naar de randen. Naarmate het ijs steeds dichter naar de zee stroomt en dus lager komt te liggen, komt het in contact met warmere luchttemperaturen, en smelt het weer af of breekt uiteindelijk af in de zee. In Groenland, dat meer dan 1.5 miljoen km² groot is, duurt dit gehele proces van verse sneeuw naar ijsvorming, stroming, en afsmelten meer dan duizend jaar.

Zolang het klimaat niet verandert, houdt de ijskap zichzelf in stand en krijgt het een vaste vorm. Deze vorm verandert niet, omdat er dan aan de top van de ijskap evenveel massa bij sneeuwt als dat er aan de randen afsmelt of afbreekt. De stroming van het ijs zorgt ervoor dat het jongere ijs de plaats neemt van het oude gesmolten ijs. Dan is de ijskap in balans.

Als de opwarming te groot is (> 2°C) kan de ijskap echter een kantelpunt bereiken waardoor de balans zo verstoord is dat de ijskap enorm zal krimpen of zelfs verdwijnen.

140 - Groenland - Visit Greenland.jpg

Figuur 2: Groenland

Als het klimaat opwarmt zoals nu, dan is er meer smelt aan de randen en stroomt er ook meer ijs in zee, waardoor de ijskap meer massa verliest dan erbij komt. Daardoor is de ijskap uit balans. Zelfs als het klimaat op den duur in de toekomst stabiliseert, zal de ijskap nog massa blijven verliezen totdat er een nieuwe balans is gevonden. Als de opwarming te groot is (> 2°C) kan de ijskap echter een kantelpunt bereiken waardoor de balans zo verstoord is dat de ijskap enorm zal krimpen of zelfs verdwijnen. Of dit gebeurt is dus afhankelijk van het klimaat in de toekomst, en wetenschappers zijn nog volop bezig de impact beter te bepalen (hoeveel? hoe snel?). Alleszins, als dit gebeurt dan zal het meer dan duizend jaar kunnen duren omdat de ijskap zo groot is.

Behalve de luchttemperatuur gaan nog veel meer fysische processen een grote rol spelen boven de Groenlandse ijskap in de toekomst. Onder andere de hoeveelheid bewolking en sneeuwval, maar ook de vervuilingsgraad van de sneeuw en het ontstaan van smeltwatermeren bepalen hoeveel de Groenlandse ijskap zal bijdragen aan de mondiale zeespiegelstijging.

Hoe kwam dit artikel tot stand?

Dit antwoord is geschreven door Maurice van Tiggelen.

Reviewers: Maaike Izeboud en Stef Lhermitte

Redacteur: Kevin Helfer

Gepubliceerd op: 24 november 2020

[1] IPCC, 2013: Climate Change 2013: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [Stocker, T.F., D. Qin, G.-K. Plattner, M. Tignor, S.K. Allen, J. Boschung, A. Nauels, Y. Xia, V. Bex and P.M. Midgley (eds.)]. Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA, 1535 pp. https://www.ipcc.ch/report/ar5/wg1/

[2] IPCC, 2019: IPCC Special Report on the Ocean and Cryosphere in a Changing Climate [H.-O. Pörtner, D.C. Roberts, V. Masson-Delmotte, P. Zhai, M. Tignor, E. Poloczanska, K. Mintenbeck, A. Alegría, M. Nicolai, A. Okem, J. Petzold, B. Rama, N.M. Weyer (eds.)]. In press. https://www.ipcc.ch/srocc/

[3] Mouginot J, Rignot E, Bjørk AA, et al (2019) Forty-six years of Greenland Ice Sheet mass balance from 1972 to 2018. Proc Natl Acad Sci U S A 116:9239–9244. https://doi.org/10.1073/pnas.1904242116

[4] Pattyn, F. et al. The Greenland and Antarctic ice sheets under 1.5 °C global warming. Nat. Clim. Chang. (2018). https://doi:10.1038/s41558-018-0305-8

[5] Shepherd A, Ivins E, Rignot E, et al (2020) Mass balance of the Greenland Ice Sheet from 1992 to 2018. Nature 579:233–239. https://doi.org/10.1038/s41586-019-1855-2

©De tekst is beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen 4.0 Internationaal, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de gebruiksvoorwaarden voor meer informatie.