Wat is beter voor het milieu: een papieren boek of een e-book?

Vergelijking

Laten we de impact van een e-reader vergelijken met die van een papieren boek. Natuurlijk kun je digitale boeken ook op een tablet lezen, maar dat maakt de vergelijking voor nu lastiger, omdat je een tablet ook voor andere dingen gebruikt dan alleen maar lezen.

Om de milieu-impact van een product te bepalen is het belangrijk om te kijken naar de gehele levenscyclus van productie, gebruik en afdanking. De impacts worden uitgedrukt in verschillende categorieën, zoals CO₂ uitstoot en gebruik van water, land en materialen. Het is daarbij belangrijk om het hele systeem te beschouwen. Voor het lezen van een e-book is bijvoorbeeld ook nog een e-reader nodig en een computer met internet om het te downloaden. En natuurlijk elektriciteit voor dit alles.

Illustratie door Emma Pluijgers

Materialen

Om te beginnen, vergelijken we de materialen. Papier is gemaakt van hout en daarmee een hernieuwbaar materiaal. Dat is een pluspunt, hoewel ook productie van papier milieu-impact geeft [1]. Voor de e-reader moeten materialen gedolven worden. Dat beschadigt het ecosysteem en deze materialen zijn niet hernieuwbaar [2]. Met name de elektronica in de e-reader heeft een grote milieu-impact omdat er veel zeldzame metalen zoals goud en kobalt in worden verwerkt. De productie van een e-reader kost daarom veel meer energie en materialen dan de productie van een enkel papieren boek. Dus als we naar een enkel boek kijken, dan wint papier.

Invloed van gebruik

Verder is de milieu-impact sterk afhankelijk van het gebruik. Wordt de e-reader gebruikt om meerdere boeken op te lezen, dan loopt de e-book reader het verschil in. De impact van productie van de e-reader wordt namelijk verdeeld over het aantal gelezen boeken, terwijl voor ieder gewoon boek weer papier nodig is. Er vanuit gaande dat ieder boek één maal gelezen wordt ligt het omslagpunt bij ongeveer 30 tot 60 boeken [3,4]. Als je meer dan dat aantal boeken leest op de e-reader, heeft die een lagere CO₂ impact dan hetzelfde aantal papieren boeken. Het precieze aantal is niet vast te stellen, omdat er veel onzekerheden zitten in de berekening en niet alle data beschikbaar is. Denk aan de soort papier, inkt, printproces van het papieren boek of de onderdelen en assemblagetijd van een e-reader [3,5].

Echter, het leesgedrag beïnvloedt ook de impact van een papieren boek [4]. Denk bijvoorbeeld aan studieboeken waarin je heen en weer bladert en dingen opzoekt, of bibliotheekboeken die meerdere keren worden uitgeleend. Stel dat je een uitgelezen boek weggeeft en iemand anders het nog eens leest, dan is het aantal keren dat ’t gelezen wordt opeens verdubbeld, en daarmee de milieu-impact gehalveerd. Als alle papieren boeken gemiddeld genomen twee maal gelezen worden, ligt het break-even point met de e-reader op zo’n 60 à 120 boeken [3].

Illustratie door Emma Pluijgers

Het verschil is dat e-readers meer milieu-impact veroorzaken tijdens gebruik (elektriciteit benodigd om de batterij op te laden), terwijl het boek geen impact veroorzaakt tijdens het lezen. Dus een papieren boek dat vaak gelezen wordt, is beter dan hetzelfde boek vaker lezen op een e-reader.

Lange levensduur en hergebruik

Voor zowel het papieren boek en de e-reader, daalt de relatieve impact als ze langer meegaan. Die levensduur hangt niet alleen af van de fysieke staat van het product, maar ook of er bijvoorbeeld een nieuwer model op de markt is gekomen, waardoor de oude wordt vervangen. Ook daarvoor geldt dat hergebruik (tweedehands verkopen) de meer duurzame optie is.

Ten slotte is de afdanking van belang. Om die impact te verminderen kan het materiaal uit afgedankte producten worden hergebruikt. Papier kan goed worden gerecycled en wordt ook vaak apart ingezameld. Helaas is het recyclingpercentage van elektronische producten nog erg laag, waarschijnlijk mede doordat er veel afgedankte tablets, telefoons en dergelijke nog in een la liggen te verstoffen. Het is daarom belangrijk dat elektronische apparaten na gebruik worden ingezameld en gerecycled, bijvoorbeeld door Wecycle [6].