Het gaat hier om de zogenaamde ‘warming commitment’ – hoeveel zal de aarde sowieso nog verder opwarmen door alles wat de mens tot nu toe al heeft uitgestoten? Het is natuurlijk in de praktijk onmogelijk om alle menselijke broeikasgas-uitstoot ineens te stoppen, maar het is wel van belang om te weten of het volgens de aardwetenschappen überhaupt nog wel mogelijk is om nog onder die 1,5 graden opwarming te blijven. Er spelen dan verschillende processen:
1. Een trage opwarming van de oceanen
De oceanen warmen veel langzamer op dan het land. Ook als er niet meer broeikasgassen in de atmosfeer zouden komen, gaat de opwarming van de oceanen nog een tijd door totdat er een evenwicht is bereikt tussen de door de planeet opgenomen warmte en de door de planeet afgegeven stralingswarmte aan het heelal. Dat kan gaan om tienden van graden extra opwarming, wereldwijd gemiddeld aan het aardoppervlak.
2. Het wegvallen van het afkoelende effect van luchtverontreiniging
Als we stoppen met verbranding van fossiele brandstoffen, dan neemt daardoor ook de luchtverontreiniging af. Dat gaat om stoffen als zwaveldioxide (afkomstig van zwavel in goedkope kolen), stikstofoxiden die ontstaan in de hete verbrandingsgassen, en fijnstof (door diesel). Deze stoffen veroorzaken kleine druppeltjes (aerosolen) die het zonlicht weerkaatsen en daardoor een afkoelende werking hebben. Luchtverontreiniging houdt dus de opwarming van de aarde voor een deel tegen. Zou die wegvallen, dan komen er een paar tienden graden opwarming bij.
3. Opname van CO₂ in de oceanen en biosfeer
De oceanen en de biosfeer (planten en bomen) nemen CO₂ op. Dit is samen ongeveer de helft van wat we uitstoten, de rest van de CO₂ blijft in de atmosfeer hangen. Stoppen we met de CO₂ uitstoot, dan gaat de opname van CO₂ door oceanen en land door, totdat er een evenwicht is bereikt. Daardoor neemt het CO₂-gehalte in de lucht af en daardoor daalt de gemiddelde wereldtemperatuur aan het aardoppervlak. Ook met tienden van graden.
4. De snelle afbraak van methaan
Het broeikasgas methaan (afkomstig uit o.a. de veeteelt, afvalbergen, en mijnbouw) breekt vanzelf af in 10 jaar tijd. Als die emissies zouden stoppen heeft dat snel een koelend effect, dus dat zou helpen. CO₂ en N₂O (lachgas, ook een broeikasgas!) blijven echter honderden jaren in de atmosfeer hangen, dus stoppen met de uitstoot daarvan leidt niet snel tot afkoeling.

Afbeelding van Pixabay via Pexels.com
Wat is het netto-effect van deze processen?
Het netto-effect van deze mechanismen is een lange tijd niet duidelijk geweest. Tot enkele jaren geleden dacht onder andere het KNMI dat het effect van het vertraagd reageren van oceanen en het wegvallen van de koeling door aerosolen zou leiden tot 0,3 graden temperatuurstijging. De opwarming tot nu toe bedraagt 1,1 graad dus dan kom je al dicht bij de grens van 1,5 graden opwarming. Maar recentere modelstudies hebben aangetoond dat de opname van CO₂ door oceanen (die 70% van het aardoppervlak uitmaken) deze twee effecten weer compenseert. Als bovendien de afkoelende werking van de luchtverontreiniging ook meteen zou stoppen, zou de temperatuur daardoor wel eerst nog enkele jaren stijgen met ongeveer 0,1 graad voordat een daling wordt ingezet. In ieder geval zouden we dan uiteindelijk wel onder de 1,5 graden opwarming blijven. Zie voor de relatie tussen temperatuur en uitstoot van broeikasgassen ook het antwoord op een verwante vraag op de KlimaatHelpdesk. De zeespiegelstijging zal echter nog duizenden jaren doorgaan door opwarming van diepere lagen van de oceaan, en door het verder afsmelten van gletsjers en ijskappen. Daar is helaas niets tegen te doen. Wel kunnen we de zeespiegelstijging flink afremmen door de uitstoot van de broeikasgassen zo snel mogelijk terug te dringen.