Voor deze vraag definiëren we intensief gebruik als 85 km per dag. In de vraag wordt gesproken over ‘milieuvriendelijker’. Er zijn veel verschillende milieugevolgen van het rijden met een scooter, die zich lastig laten optellen of vergelijken. Hier beperk ik me tot drie zaken: de uitstoot van broeikasgassen (vooral CO₂), de uitstoot van drie voor de mens schadelijke stoffen en geluidshinder door benzinescooters. De schadelijke stoffen worden behandeld onder het kopje ‘uitlaatgassen’.
Is een elektrische scooter milieuvriendelijker dan een zuinige benzinescooter bij intensief gebruik?
Ja, wat betreft de uitstoot van broeikasgassen is bij intensief gebruik een elektrische scooter beter. Bij het produceren van een elektrische scooter komt meer CO₂ vrij dan bij het produceren van een benzinescooter, maar dat wordt vrij snel, binnen 10.000 km, ‘terugverdiend’. Bij 85 kilometer per dag, 5 dagen in de week, is de totale CO₂-uitstoot na 2 jaar ongeveer een kwart lager dan dat van een zuinige benzinescooter. Met groene stroom (bijvoorbeeld eigen zonnepanelen) is het zelfs drie keer zo laag. Voor de uitstoot van schadelijke stoffen naar de lucht zoals koolmonoxide en stikstofoxiden, ligt het nog duidelijker: een elektrische scooter is, rekening houdend met de uitstoot van elektriciteitscentrales, vele malen schoner dan een benzinescooter. Bovendien veroorzaken elektrische scooters minder geluidshinder, wat het leefmilieu verbetert.
“ Bij voertuigen die brandstof of elektriciteit gebruiken voor de aandrijving, is, de hele keten in beschouwing genomen, het gebruik eigenlijk altijd de grootste bron van CO₂. ”
Gebruik
Bij voertuigen die brandstof of elektriciteit gebruiken voor de aandrijving, is, de hele keten in beschouwing genomen, het gebruik eigenlijk altijd de grootste bron van CO₂. Bij een benzine-bromscooter die 50 kilometer op een liter rijdt, komt elke kilometer ongeveer 46 gram CO₂ uit de uitlaat. Bij de productie van de benzine komt uiteraard ook CO₂ vrij, er komt daardoor ruim 20% bovenop (11 gram). Een zwaarder model elektrische 45 km/h-bromscooter, geschikt voor langere afstanden, rijdt ongeveer 18 kilometer op een kilowattuur elektriciteit (modellen met 3-4 kW motor) [1]. Bij het laden vindt ook nog een verlies plaats; ik reken hier 10%, maar een exacte waarde is moeilijk te geven. Rekening houdend met de CO₂-uitstoot van energiecentrales, de winning en transport van aardgas en kolen, productie van zonnepanelen en windturbines etc., wordt er bij het opwekken van een gemiddelde kilowattuur elektriciteit in Nederland ongeveer 480 gram CO₂ uitgestoten [2]. Als we deze informatie combineren, komt voor een kilometer elektrisch scooterrijden ongeveer 29 gram CO₂ vrij. Dat is dus maar ongeveer de helft van wat er bij een benzinescooter vrijkomt (dat is namelijk 46+11=57 gram), en naarmate we samen meer groene stroom gaan gebruiken zal de uitstoot bij gebruik van een elektrische scooter verder dalen.
Productie en afdanking
Dat is alleen niet het hele verhaal. Een elektrische scooter is iets zwaarder en kost meer energie om te produceren, niet in de laatste plaats vanwege de accu. Laten we eens kijken. De Ecoinvent-database bevat gegevens over de productie van bromscooters [3]. Bij productie en afdanking van een benzinescooter van 110 kg* wordt volgens deze bron ongeveer 490 kg CO₂ uitgestoten, een elektrische bromscooter zonder accu komt op zo’n 660 kg CO₂. Het verschil komt voornamelijk door de aandrijflijn (elektromotor, laad- en stuurelektronica), maar de gegevens zijn vrij oud en kunnen overschat zijn. Voor de vraagsteller is voor voldoende actieradius (85 km per dag, op de bestemming laden voor de terugweg), rekening houdend met tegenwind en koude een accu van toch zeker 3 kWh nodig. De productie daarvan kost nog eens ongeveer 110 kg CO₂, zodat het totaal op 770 kg komt.
Omslagpunt
Het verschil tussen de scooters (770 – 490 = 280 kg CO₂) qua productie en afdanking moet tijdens het rijden terugverdiend worden. Er wordt ongeveer 46+11-29=28 g CO₂ bespaard per kilometer door elektrisch te rijden. Dat betekent dat het ongeveer 280 / 0,028 (kg) = 10.000 km duurt voordat de elektrische scooter iets begint op te leveren qua CO₂-emissie. Voor de vraagsteller pakt het snel gunstig uit: na een jaar (ca. 20.000 km) is al 270 kg CO₂ bespaard, en na 2 jaar meer dan 800 kg. Als de accu vervangen moet worden, kost het opnieuw ca. 4000 km om de extra CO₂-uitstoot terug te verdienen. In de grafiek hieronder is deze ‘omgekeerde wedstrijd’ van CO₂-uitstoot over de levensduur van scooters te zien. De elektrische scooter (groene lijn) begint zoals gezegd met een voorsprong, maar de benzinescooter haalt ‘m in na 10.000 km. Ter vergelijking is ook een wat eenvoudigere en goedkopere benzinescooter met een hoger verbruik opgenomen.

Figuur 1: Broeikasgasuitstoot (in kg/CO₂-equivalenten) over de levensduur van een scooter, uitgedrukt in gereden kilometers. De grafieken representeren 3 verschillende soorten scooters.
- Het precieze omslagpunt hangt heel sterk af van de gebruikte gegevens over de productie van bromscooters, en kan dus variëren. Ook zal het omslagpunt wat eerder bereikt worden met een lichter model scooter met een kleinere accu en/of lager elektriciteitsgebruik.
- De accuvervanging na 40,000 km (600-700 cycli) is ter illustratie en geldig voor brommers die veel gebruikt worden. De levensduur van de accu is afhankelijk van veel factoren, één daarvan is tijd. Bij weinig gebruik, bijvoorbeeld 1500 km per jaar, kan de levensduur in kilometers veel korter zijn. Stel dat in dat geval vervanging elke 5 jaar nodig is, dan is de totale besparing van elektrisch rijden na 10 jaar vrijwel nul.
- In de grafiek is ook rekening gehouden met onderhoud à 4 g CO₂/km.
- Groene stroom kan flink wat opleveren. De onderkant van het groen gearceerde deel geeft de uitstoot aan bij 100% groene stroom (de bovenkant is 100% grijze stroom).
“ Indirecte emissies van een elektrische scooter hebben veel minder effect op de menselijke gezondheid dan de emissies in de bebouwde kom van een benzinescooter. ”
Uitlaatgassen
Een belangrijk milieuvoordeel van het rijden op een elektrische scooter is de vermindering van de uitstoot van schadelijke stoffen. In de stad wordt door de modernste benzinescooters naar schatting 41 mg, en op de buitenweg gemiddeld 47 mg NOₓ per kilometer uitgestoten [4]. Voor de stad is dat vergelijkbaar met een euro 6 benzine-personenauto, en op buitenwegen zelfs een factor 2½ hoger dan zo’n personenauto. Maar vooral de uitstoot van koolmonoxide en onverbrande koolwaterstoffen is hoog bij brommers en scooters, zoals bijvoorbeeld uitgelegd in het artikel van Arjan Eijk [5]. De elektrische scooter heeft voor de genoemde stoffen alleen indirecte emissies uit energiecentrales. Die zijn niet alleen veel lager per gereden kilometer (NOₓ 7 x zo laag, koolmonoxide 1200 x zo laag, koolwaterstoffen 1500 x zo laag, [6][7]), maar vinden buiten de bebouwde kom plaats en worden ook beter verspreid. Die emissies hebben dus veel minder effect op de menselijke gezondheid dan de emissies in de bebouwde kom van een benzinescooter.
Geluidsoverlast
Geluidshinder door verkeer wordt in Nederland als een van de grootste milieuproblemen gezien [8]. Bovendien hebben bevindingen van de wereldgezondheidorganisatie (WHO) in 2020 verklaard dat geluidshinder na luchtverontreiniging door fijnstof de grootste milieugerelateerde oorzaak van gezondheidsproblemen is [9]. Verder wees monitoring door RIVM uit dat ruim 10% van de Nederlanders in de woonomgeving ernstige hinder ondervindt door brommers/scooters [10]. De hoeveelheid geluid variëert sterk van voertuig tot voertuig -- vooral naar gelang aanpassingen gedaan zijn, bijvoorbeeld aan de uitlaat of de begrenzer. Naast de voordelen van elektrische scooters met betrekking tot de uitstoot van CO₂ en schadelijke stoffen, produceren elektrische scooters aanzienlijk minder lawaai door het (vrijwel) ontbreken van motorgeluid. Het vervangen van scooters met verbrandingsmotoren door elektrische scooters is dus ook zeer gunstig voor het (stedelijk) leefmilieu.
*: Oorspronkelijke bron: 90 kg. CO₂-uitstoot naar boven bijgesteld.
Hoe kwam dit artikel tot stand?
Expert: René van Gijlswijk
Reviewer: Oscar van Vliet
Redacteur: Evi Wubben
Gepubliceerd op: 12 mei 2021
[1] ANWB, test E-scooters, 2019. https://www.anwb.nl/auto/test-e-scooters
[2] Wielders, L., Nusselder, S., Emissiekentallen elektriciteit. CE Delft, januari 2020 .
[3] Ecoinvent 3.5 (2018). https://www.ecoinvent.org/database/older-versions/ecoinvent-35/ecoinvent-35.html
[4] Ntziachristos, L. et al., Effect study of the environmental step Euro 5 for L-category vehicles, TNO, Emisia, LAT, Heinz Steven, May 2017 .
[5] Eijk, A. et al., Brommers in de stad, handig vervoermiddel of bron van overlast, tijdschrift Lucht, december 2017 .
[6] Emissieregistratie www.emissieregistratie.nl
[7] CBS, elektriciteitsproductie naar recordhoogte, maart 2020 .
[8] M.J.A. Slob et al. 2019 GGD-richtlijn medische milieukunde: omgevingsgeluid en gezondheid RIVM rapport 2019-0177 DOI 10.21945/RIVM-2019-0177
[9] E. Peris 2020 Geluidshinder is een groot probleem, zowel voor de menselijke gezondheid als voor het milieu Europees Milieu Agentschap (EEA) nieuwsbrief editie 01/2020 .
[10] Poll, R. van, Ernstige hinder en Slaapverstoring. Monitoringgegevens Onderzoek Beleving Woonomgeving (OBW), 2019, RIVM-briefrapport 2020-0116 .
©De tekst is beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen 4.0 Internationaal, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de gebruiksvoorwaarden voor meer informatie.