Kunnen we het klimaatprobleem oplossen met kernenergie?

Kernenergie is een beladen thema, waarbij opvattingen van voor- en tegenstanders ver uit elkaar liggen. De nadelen zijn helder: er kleven risico's aan nucleaire technologie, van ongelukken en afval tot het gevaar van atoomwapens. Feit is ook dat bij de productie van kernenergie praktisch geen CO₂ vrijkomt. Dus op de weg naar een klimaatneutrale energievoorziening zou het een optie kunnen zijn.

#kernenergie #kernfusie

Maar is het daarmee ook 'de grote oplossing'? Bij klimaatbeleid moet je altijd meewegen welke route het hoogste financiële rendement heeft, vertelt Wim Turkenburg, emeritus hoogleraar wetenschap, technologie en samenleving aan de Universiteit Utrecht.

Turkenburg onderzocht de economisch aantrekkelijkste route om de Europese CO₂-uitstoot in 2050 op nul te krijgen. Kernenergie kan daaraan een bijdrage leveren, maar niet de efficiëntste.

"Met de huidige prijzen is het bouwen van nieuwe kerncentrales in West-Europa en de Verenigde Staten niet rendabel - de bouwkosten zijn grofweg een factor twee te hoog, zo'n 8 tot 10 miljard euro voor een centrale van 1.000 megawatt."

"Deze kerncentrales worden derhalve alleen gebouwd als er forse staatssteun komt in de vorm van miljardensubsidies of door een hoge prijs voor kernstroom te garanderen en dit te verhalen op de elektriciteitsgebruikers."

Nieuwe kerncentrales bouwen is in West-Europa niet rendabel

Kernenergie kan goedkoper, vertelt Turkenburg. In Azië kan de nieuwbouw van kerncentrales nog net wel concurreren met duurzame energie, onder meer door een meer seriematige bouw, en doordat vergunningstrajecten er minder tijd en geld kosten. Technisch kan kernenergie verdrievoudigen, maar praktijk is ander verhaal

"Willen we kernenergie een flink aandeel geven in het mondiale klimaatbeleid, dan zouden we ongeveer duizend van dergelijke centrales nodig hebben - drie keer zo veel als de huidige wereldwijde capaciteit", vervolgt Bob van der Zwaan, kernfysicus van de Universiteit van Amsterdam en TNO. "Dat is technisch mogelijk, maar sociaal-economisch een ander verhaal."

Als je wilt weten welk aandeel kernenergie kan spelen in de aanpak van klimaatverandering, moet je ook kijken naar het huidige aandeel, zegt Van der Zwaan: "De wereldwijde bijdrage van kernenergie aan de productie van elektriciteit is gedaald van 17 procent in 2010 naar 10 procent in 2020. Voorlopig wordt de rol dus kleiner."

Kernenergie wordt gewoon meegewogen in VN-klimaatrapporten, zegt hoogleraar klimaatbeleid Heleen de Coninck van de Technische Universiteit Eindhoven. "De meeste toekomstscenario's laten ook een rol zien voor kernenergie, van een kleine afname tot een vervijfvoudiging naar 2050. Maar voor de Parijsdoelen is het niet onmisbaar. Ze kunnen ook worden gerealiseerd zonder kernenergie."

pexels-petar-avramoski-6081370.jpg

Afbeelding via Petar Avramoski via Pexels

Zijn kerncentrales de ideale aanvulling op duurzame energie?

Uiteindelijk is de energievoorziening ook een soort puzzel, waarin verschillende bronnen elkaar nodig hebben voor een sluitend geheel. Een van de grote uitdagingen in de transitie naar duurzame energie is het behoud van buffercapaciteit, voor momenten waarop de zon niet schijnt en het niet waait.

Windparken voor de kust worden internationaal verbonden en op tekentafels ontstaan plannen voor waterstofbatterijen. Maar tot die toekomstplannen realiteit zijn, is bijvoorbeeld Nederland ook nog sterk afhankelijk van gascentrales, die CO₂ uitstoten.

In die stabiliserende rol zit ook de potentiële waarde van kerncentrales, zegt Turkenburg. Maar dat kan ook op andere CO₂-arme manieren worden ingevuld: met bijvoorbeeld biomassacentrales, of gascentrales met ondergrondse CO₂-opslag.

Ook daar spelen echter de nodige maatschappelijke discussies. "In onze aannames over kernenergie gaan we ervan uit dat de andere grote energietechnieken zoals biomassa en CCS in de politiek niet op voorhand worden afgeschoten, want ze zijn alleen goedkoper als ze ook mogelijk zijn."

Naarmate zon en wind verder toenemen - over 10 jaar leveren ze in Nederland samen al 70 procent van de elektriciteit - wordt het sluiten van het stroomnetwerk bovendien steeds meer maatwerk. Kerncentrales bouw je voor decennia en zijn wellicht te groot en log.

En 'thorium' dan? Of 'kernfusie'? Dat is toch dé oplossing?

Schuilt er dan ergens nog een grote belofte in nucleaire technologie van de toekomst? Een terugkerend onderwerp is 'thorium' - een alternatieve splijtstof, waar net als bij het nu gangbare uranium ook kernenergie aan onttrokken kan worden. Bovendien zou hierbij minder kernafval ontstaan.

Er wordt echter vooral onderzoek naar thorium gedaan omdat kernenergie, net als fossiele brandstoffen, geen onuitputtelijke energiebron is: de voorraad uranium is eindig, en bovendien niet evenwichtig verdeeld over landen en werelddelen.

Van der Zwaan tempert overtrokken verwachtingen: "Thoriumreactoren zitten hooguit in de demonstratiefase, dus op z'n vroegst kunnen we die optie pas over een jaar of twintig meenemen in de energiediscussie."

"Kernfusie zit zelfs nog in de fase van fundamenteel onderzoek. Als er ooit een commerciële reactor komt, is die pas aan het einde van de eeuw beschikbaar - voor het tegengaan van klimaatverandering dus te laat, en te onzeker."

Hoe kwam dit artikel tot stand?

Dit artikel is eerder verschenen op nu.nl/klimaatvraag en is hier opnieuw gepubliceerd met expliciete toestemming van de auteurs en nu.nl.

Experts: Heleen de Coninck, Wim Turkenburg en Bob van der Zwaan

Reviewer: Oscar van Vliet

Redacteur: Joseline Houwman

Gepubliceerd op: 14 oktober 2020

[1] Artikel van nu.nl https://www.nu.nl/economie/6079138/klimaatvraag-kunnen-we-het-klimaatprobleem-oplossen-met-kernenergie.html

©De tekst is beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen 4.0 Internationaal, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de gebruiksvoorwaarden voor meer informatie.