We zien de temperatuur van de aarde al een tijdje stijgen, maar hoe hadden we dat kunnen voorkomen?

We hadden de temperatuurstijging op aarde kunnen voorkomen door in 1990 wél naar de wetenschappers te luisteren en dwingende mondiale afspraken te maken zoals we ook in 1987 hebben gedaan voor de bescherming van de ozonlaag. Dan hadden we sneller kunnen overstappen op schone energiebronnen en ons gedrag kunnen veranderen.

#ozonlaag #energietransitie #opwarming

joinforces.png

Afbeelding © enicbcmed.eu

Het is moeilijk op deze terechte, maar brede vraag een afgebakend antwoord te geven. Ten eerste zijn er oneindig veel manieren waarop de geschiedenis anders had kunnen lopen waarbij de mens geen of minder klimaatverandering had veroorzaakt. Bijvoorbeeld als de industriële revolutie nooit had plaatsgevonden. Ten tweede raakt de vraag hoe we klimaatverandering hadden kunnen voorkomen de vraag naar hoe we nu de wereld kunnen veranderen. Die vraag is te beantwoorden vanuit vrijwel elk kennisgebied: van de concrete technische maatregelen die we kunnen treffen tot de (economische) beleidsinstrumenten die ervoor zorgen dat die maatregelen worden getroffen, en van de politieke veranderingen die noodzakelijk zijn op nationale en mondiale schaal tot psychologie en milieueducatie. Vandaar dat het onderstaande antwoord maar één mogelijke denklijn biedt.

Het grootste probleem is alleen dat iedereen op elkaar wacht om iets te doen.

De temperatuur op aarde stijgt doordat we te veel fossiele brandstoffen gebruiken, zoals olie voor onze auto’s en aardgas voor het verwarmen van onze woningen. We gebruiken zo veel omdat we met steeds meer mensen zijn op deze planeet en we ook nog eens steeds rijker worden en meer spullen kopen. We hadden de temperatuurstijging kunnen voorkomen door eerder over te stappen op schone energiebronnen, zoals windenergie en zonne-energie. Maar ook door ons gedrag te veranderen: minder verre vliegreizen, minder vlees eten en minder grote gezinnen stichten.

Dat probleem los je alleen op door samen afspraken te maken.

Het grootste probleem is alleen dat iedereen op elkaar wacht om iets te doen. Want het is zo verleidelijk om zelf ver weg een mooie vakantie te vieren en te hopen dat anderen thuis blijven. Dat probleem los je alleen op door samen afspraken te maken. Iedereen moet haar steentje bijdragen aan de oplossing. De geschiedenis laat zien dat dat ook kan, zelfs op mondiale schaal.

Hoe was het met de bescherming van de ozonlaag?

In 1974 publiceerden twee wetenschappers een artikel waarin zij waarschuwden dat bepaalde chemische stoffen, die toen veel werden gebruikt in spuitbussen en ijskasten, de ozonlaag afbraken [4]. De ozonlaag is een laag in de stratosfeer die gevaarlijke ultraviolette straling van de zon tegenhoudt. Doordat steeds meer van die chemische stoffen in de atmosfeer kwamen, werd de ozonlaag steeds dunner. Gealarmeerd spraken alle wereldleiders samen af om het gebruik van die stoffen te verminderen. Die afspraak heet het Montreal-protocol uit 1987. Arme landen kregen geld van de rijke landen om mee te doen en landen die niet wilden meedoen werden gestraft. Inmiddels gaat het weer veel beter met de ozonlaag.

Maar het voorkomen van de temperatuurstijging op aarde is wel veel duurder dan het beschermen van de ozonlaag. Voor het beschermen van de ozonlaag was het alleen nodig om de chemische stoffen in spuitbussen en ijskasten te vervangen door nieuwe, minder schadelijke, stoffen. Maar fossiele brandstoffen gebruiken we voor alles. We zijn, zeg maar, verslaafd aan olie, gas en kolen. En als echte verslaafden willen we niet veranderen en zoeken we argumenten waarom dat ook niet hoeft. De belangrijkste truc daarbij is zeggen dat de temperatuur helemaal niet stijgt of dat mensen niet de oorzaak zijn. Kortom, de belangrijkste truc is niet naar de wetenschap te luisteren. In 1896, meer dan een eeuw geleden, was er al een wetenschapper die waarschuwde wat er met de temperatuur zou gebeuren als we doorgingen met het verbranden van kolen [1]. Sinds 1990 publiceert een groep wetenschappers van de Verenigde Naties, het IPCC, over klimaatverandering [3]. Dankzij deze rapporten is het niet meer te ontkennen dat de mens het klimaat verandert.

Conclusie

Het korte antwoord op de vraag is dus: we hadden de temperatuurstijging op aarde kunnen voorkomen door in 1990 wél naar de wetenschappers te luisteren en dwingende mondiale afspraken te maken zoals we ook in 1987 hebben gedaan voor de bescherming van de ozonlaag [2]. Dan hadden we snel kunnen overstappen op schone energiebronnen en ons gedrag kunnen veranderen. We hebben dus veel tijd verloren. Maar als we allen onze schouders eronder zetten, kunnen we de risico’s van klimaatverandering nog steeds binnen de perken houden.​

Hoe kwam dit artikel tot stand?

Dit antwoord is geschreven door Marc Davidson

Reviewer: Mathijs Boom

Redacteur: Boris van Meurs

Gepubliceerd op: 10-9-2021

Wat vond je van dit antwoord? Geef ons je mening!

[1] Arrhenius, S. (1896). XXXI. On the influence of carbonic acid in the air upon the temperature of the ground. The London, Edinburgh, and Dublin Philosophical Magazine and Journal of Science, 41(251), 237-276 https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/14786449608620846?journalCode=tphm16

[2] Barrett, S. (2008). Climate treaties and the imperative of enforcement. Oxford Review of Economic Policy, 24(2), 239-258. https://academic.oup.com/oxrep/article-abstract/24/2/239/422465

[3] Houghton, J.T., Jenkins, C.J. & Ephraums, J.J. (eds) (1990) Climate Change, The IPCC Scientific Assessment. Cambridge University Press, Cambridge. https://www.nrel.colostate.edu/assets/nrel_files/labs/ryan-lab/pubs/Melillo_et_al_1990_IPCC1_WG1.PDF

[4] Molina, M. J., & Rowland, F. S. (1974). Stratospheric sink for chlorofluoromethanes: chlorine atom-catalysed destruction of ozone. Nature, 249(5460), 810-812. https://www.nature.com/articles/249810a0

©De tekst is beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen 4.0 Internationaal, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de gebruiksvoorwaarden voor meer informatie.