Als we geen windmolens meer neerzetten in Nederland, kunnen we dan genoeg duurzame energie produceren?

Alle windmolens op het land in Nederland produceerden in 2020 8,8% van het totale jaarlijkse stroomverbruik. Niet iedereen is blij met windturbines op land, omdat windmolen opvallen in het landschap en vanwege (vermeende) gevolgen voor milieu en gezondheid. Maar als we in Nederland geen extra windmolens meer neerzetten, moeten we in de toekomst meer duurzame energie importeren. Daarbovenop moeten we sowieso een deel van onze duurzame stroom importeren, omdat zonnepanelen en windmolens niet het hele jaar door energie opleveren. We kunnen ook aardgas, olie, kernenergie en/of biomassa gebruiken, maar die moeten we ook allemaal importeren en daar kleven per bron ook nog andere politieke en duurzaamheidsproblemen aan.

#duurzame energie #windmolens

Protest tegen windenergie

Windmolens op land zijn in Nederland de goedkoopste manier om duurzame energie te produceren. De kosten liggen op ongeveer 5 eurocent per kilowattuur (dit is de bulk prijs, daar komen nog kosten bij voor consumenten). In 2020 produceerden we daarmee 8,8% van het totale elektriciteitsverbruik in Nederland [1]. Niet iedereen is daar blij mee omdat de windmolens opvallen in het landschap en (vermeende) negatieve gevolgen met zich meebrengen voor milieu en gezondheid.

Omdat er verzet is tegen windmolens op land, wordt er nu ook sterk ingezet op wind op zee. Deze windmolens staan binnen de Nederlandse economische zone en zijn deels zichtbaar vanaf het strand. Maar ook langs de kust is er weerstand tegen windmolens op zee, ook al staan deze windmolens niet dichtbij de achtertuinen van mensen. Desondanks is windenergie afkomstig van zee sterk gegroeid en leverde wind op zee 4,9% van het totale elektriciteitsverbruik van Nederland in 2020 [1]. Zonnepanelen produceren ook veel duurzame elektriciteit, in 2020 was dit 7,3% van het totale verbruik [1].

pexels-photo-532192

Afbeelding via Pexels

Goedkope maar ook onzekere windenergie

Windenergie is daarmee op dit moment de goedkoopste en meest betrouwbare bron van duurzame energie die we op grote schaal kunnen toepassen [2, 3]. We kunnen met meer windmolens (op land en/of zee) en meer zonnepanelen het grootste deel van het Nederlandse energieverbruik in de toekomst voorzien (en zeker 80% op Europees niveau) [2, 3, 4].

Nederland kan echter niet altijd genoeg energie produceren en opslaan om 365 dagen per jaar helemaal zelf voor voldoende energie in Nederland te zorgen. Zonnepanelen en windmolens leveren namelijk niet altijd energie. Daarnaast is de opbrengst van zonne-energie wisselender dan die van wind omdat het in Nederland vaker bewolkt, nacht of winter is dan windstil. Het is op het moment van schrijven niet haalbaar om genoeg elektriciteit op te slaan om meerdere weken aan ongunstig weer te overbruggen, bijvoorbeeld als het in de winter een tijd nauwelijks waait. Die verschillen in productie zijn te zien in figuur 1 en 2. Deze laten zien dat de productie van elektriciteit uit wind grillig maar gemiddeld hoger is, en zonnestroom veel afhankelijker is van het seizoen.

Picture1

Figuur 1: Elektriciteitsopwekking van een windmolen in De Bilt in 2019, capaciteitsfactor berekend per uur. Bron: https://www.renewables.ninja

Picture2

Figuur 2: Elektriciteitsopwekking van een zonnepaneel in De Bilt in 2019, capaciteitsfactor berekend per uur. Bron: https://www.renewables.ninja

Alternatieve energiebronnen

Die variabiliteit kunnen we deels opvangen door elektriciteit te importeren uit andere delen van Europa, waar het weer vaak precies het omgekeerde is van het weer hier in Nederland [5]. Op dit moment heeft het Europese hoogspanningsnetwerk niet genoeg capaciteit om zo veel elektriciteit te vervoeren, maar daar wordt aan gewerkt [4, 6].

We kunnen ook andere energiebronnen gebruiken die niet variabel zijn, maar we hebben binnen Nederland niet genoeg olie, nuclear materiaal en/of biomassa. Dit betekent dat we energie uit deze energiebronnen zouden moeten importeren. Bovendien hebben die bronnen ook ieder hun eigen problemen met duurzaamheid. Dat geldt ook voor aardgas, waar we in Nederland en in onder andere de Waddenzee nog vrij veel van hebben [7]. We willen echter stoppen met aardgas in Nederland omdat de winning daarvan schade veroorzaakt aan het landschap en gebouwen. Daarnaast is het slecht voor het klimaat en maakt het importeren van aardgas ons kwetsbaar voor prijsschommelingen op de wereldmarkt en economische chantage, zoals bleek nadat Rusland Oekraïne in 2022 binnenviel.

Als we geen nieuwe windmolens meer neerzetten kunnen we niet (netto) in onze energievraag voldoen in Nederland.

Tot slot

We kunnen ook minder energie gaan verbruiken, maar voor voldoende gedragsverandering lijkt in Nederland in 2023 geen (politieke) meerderheid te vinden. In 2021 importeerde Nederland 67% van het totale energieverbruik, voornamelijk olie en aardgas [8]. Wind op land of voor de kust is op dit moment de goedkoopste manier om meer klimaatvriendelijk en zelfvoorzienend te worden, zeker nu Nederland steeds verder van gas en olie af stapt en elektrisch gaat rijden, koken en verwarmen.

Als we geen nieuwe windmolens meer neerzetten kunnen we niet (netto) in onze energievraag voldoen in Nederland. We hebben dan andere bronnen van elektriciteit nodig. Met elektriciteit uit andere bronnen zullen de kosten voor elektriciteit in de toekomst hoger zijn [2, 3, 4], al zal het verschil veel kleiner zijn dan de enorme stijging in energieprijzen die we hebben meegemaakt tijdens de Russische invasie in Oekraïne.

Hoe kwam dit artikel tot stand?

Deze vraag is beantwoord door: Oscar van Vliet
Reviewer: Nikki Kluskens
Redacteur: Myrthe Leijnse
Gepubliceerd op: 23 mei 2023
Wat vond je van dit antwoord? Geef ons je mening

[1] RVO (2021) Ontwikkelingen 7 jaar wind op land. https://www.rvo.nl/onderwerpen/windenergie-op-land/ontwikkelingen

[2] N. Wang, R. A. Verzijlbergh, P. W. Heijnen and P. M. Herder (2020) A spatially explicit planning approach for power systems with a high share of renewable energy sources. Applied Energy, https://doi.org/10.1016/j.apenergy.2019.114233

[3] F. Neumann and T. Brown (2021) The near-optimal feasible space of a renewable power system model. Electric Power Systems Research https://doi.org/10.1016/j.epsr.2020.106690

[4] D. P. Schlachtberger, T. Brown, M. Schäfer, S. Schramm and M. Greiner (2018) Cost optimal scenarios of a future highly renewable European electricity system: Exploring the influence of weather data, cost parameters and policy constraints. Energy https://doi.org/10.1016/j.energy.2018.08.070

[5] C. M. Grams, R. Beerli, S. Pfenninger, I. Staffell and H. Wernli (2017) Balancing Europe’s wind-power output through spatial deployment informed by weather regimes. Nature Climate Change http://www.nature.com/doifinder/10.1038/nclimate3338

[6] ENTSO-E’s Position Paper on the Assessment of Future Flexibility Needs (2021) https://www.entsoe.eu/2021/12/02/entso-es-position-paper-on-the-assessment-of-future-flexibility-needs/

[7] Nederlandse Olie- en Gasportaal (2021) Aardgasvoorraad. https://www.nlog.nl/olie-en-gas-overzicht

[8] CBS (2020) Energiebalans; aanbod, omzetting en verbruik. (berekening: (Invoer-Uitvoer)/Totaal Aanbod (TPES) ofwel (9897.3-7885.2)/3021.4) https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/83140NED/table?ts=1631454979917

©De tekst is beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen 4.0 Internationaal, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de gebruiksvoorwaarden voor meer informatie.