Eerlijke concurrentie
Op dit punt komt het zogenoemde mededingingsrecht in beeld: dit is het rechtsgebied dat zorgt voor eerlijke concurrentie op de markt. Het onderliggende idee is dat eerlijke concurrentie tussen bedrijven de meest optimale verhouding van prijs en kwaliteit creëert, en dus het beste resultaat voor de consument. Een van de dingen waar het mededingingsrecht, en ook de mededingingsautoriteit (in Nederland: de Autoriteit Consument en Markt (ACM), in Europa: de Europese Commissie) streng op let zijn afspraken tussen ondernemers die de mededinging beperken: dit noemen we kartelafspraken. En laat prijsafspraken nou net een van de meest schadelijke dingen zijn voor de mededinging!
In beginsel wordt een afspraak om vlees duurder te maken dus direct “gevangen” door het kartelverbod van Artikel 6 Mededingingswet en Artikel 101 VWEU.[1] Supermarkten, producenten en verwerkers hebben al eens eerder geprobeerd onderling afspraken te maken om alleen nog maar kippenvlees te verkopen met meer dierenwelzijn voor kippen: de Kip van Morgen.[2] Het gevolg van dit initiatief zou zijn dat consumenten niet meer de keuze zouden hebben voor supergoedkope ‘plofkip’, en dat de prijs van kippenvlees over het algemeen licht zou stijgen. De ACM oordeelde echter dat de afspraken in strijd zijn met het kartelverbod, en dat de nadelen voor de consument, namelijk de beperking van de keuzevrijheid en de prijsstijging, niet gecompenseerd werden door objectieve voordelen.[3] Datzelfde oordeelde de ACM over de sluiting van vijf kolencentrales.[4]
De zaken over de Kip van Morgen en de kolencentrales hebben voor veel debat gezorgd over de juiste verhouding tussen het mededingingsrecht en duurzaamheidsdoelen. De ACM heeft niet stilgezeten, en publiceerde verschillende beleidsdocumenten over dit onderwerp. Zo publiceerde de ACM in 2021 het tweede concept van de Leidraad duurzaamheidsafspraken, die ondernemers moet helpen om te begrijpen welke duurzaamheidsinitiatieven toegestaan zijn.