Op welke manier kan ik het beste een gemeenteraad benaderen voor een beter klimaat?

Hoewel klimaatverandering zonder twijfel één van de grootste crises is die de mensheid nu meemaakt, zijn er verschillende psychologische mechanismen die ervoor zorgen dat mensen niet direct in actie komen. Voorbeelden zijn dat ons brein niet is geprogrammeerd om op indirect gevaar te reageren, het gevoel dat individuele acties er weinig toe doen en cognitieve dissonantie tussen wat we weten en wat we doen. In dat laatste geval is het makkelijker om klimaat als minder urgent te zien dan ons gedrag aan te passen.

#psychologie #gemeenteraad #besluitvorming

Dat klimaat een te kleine rol speelt in besluitvorming bij gemeenteraadsleden is inderdaad een probleem. Klimaatverandering is nu al gaande en vraagt om vergaande aanpassingen aan hoe we de komende eeuw gaan leven. Hoewel klimaatverandering zonder twijfel één van de grootste crises is die de mensheid nu meemaakt, zijn er verschillende psychologische mechanismen die ervoor zorgen dat mensen niet direct in actie komen. Voorbeelden zijn dat ons brein niet is geprogrammeerd om op indirect gevaar te reageren, het gevoel dat individuele acties er weinig toe doen en cognitieve dissonantie tussen wat we weten en wat we doen [1]. In dat laatste geval is het makkelijker om klimaat als minder urgent te zien dan ons gedrag aan te passen.

Het probleem van het idee aanwakkeren dat klimaat een ‘spoedgeval’ is, is waarschijnlijk niet de meest effectieve manier om hiermee om te gaan. Het risico is namelijk dat mensen ongevoelig worden voor continue angstwekkende berichten, zich hulpeloos voelen of het probleem zelfs gaan ontkennen [2]. Daarnaast is het gevaar van klimaat als spoedgeval vóór andere problemen te laten gaan dat er een tunnelvisie ontstaat op besluiten die burgerbelangen ondermijnen. Wij noemen dit een ‘frame’. Als u ‘spoedgeval’ zegt, zegt u ook: andere belangen moeten wijken. U roept dan het verwijt van ‘drammer’ op. Dit resulteert niet alleen in afname van legitimiteit, maar ook de effectiviteit ervan. Hoe kunnen we klimaat dan toch een belangrijke plek geven in de besluitvorming?

De aanstelling van raadsleden die denken vanuit het perspectief van toekomstige generaties zou een mogelijke benadering kunnen zijn

Een mogelijke manier is om klimaatverandering niet op zichzelf te zien, maar juist de vele interacties met andere maatschappelijke belangen, zoals gezondheid, leefbaarheid en energievoorziening te laten zien. Klimaatverandering vraagt ons om te herijken. De kunst is dus om het belang van klimaatverandering zodanig met andere belangen te verbinden dat er synergieën ontstaan. Dus niet: alle wijken moeten zo snel mogelijk van het gas af, maar creëer en bediscussieer een beeld van aantrekkelijke wijken die inclusiever, gezonder en weerbaarder zijn.

Een tweede kenmerk van klimaatverandering is dat het vaak beschouwd wordt als langetermijnprobleem, een probleem van straks. Het water staat ons nog niet tot de voeten en wordt dus als minder urgent beschouwd. De aanstelling van raadsleden die denken vanuit het perspectief van toekomstige generaties zou een mogelijke benadering kunnen zijn. Hoewel dit misschien kunstmatig lijkt, blijkt dit in verschillende landen extreem goed te werken en tot andere besluiten te leiden [3]. Dit zou ook via gerichte trainingen kunnen worden gesimuleerd: hoe ervaar je het als gemeenteraadslid als je gevraagd wordt te kijken vanuit het perspectief van iemand in het jaar 2050? Hier zijn bijzondere ervaringen mee opgedaan.

Volgens opiniepeilingen van het SCP ziet het merendeel van de Nederlandse bevolking klimaatverandering als urgent probleem [4] . Het directer betrekken van de burger bij besluiten is dus een manier om de urgentie van klimaat onder raadsleden te verhogen. Het belang van klimaat komt op deze manier niet alleen van enkele ‘lastige’ gemeenteraadsleden, maar volgt logisch op een breed gedeeld belang. Een breed draagvlak voor verandering is zeker niet ondenkbaar.

Hoe kwam dit artikel tot stand?

Dit antwoord is geschreven door Lisette van Beek.
Reviewer: Femke Merkx
Redacteur: Sanli Faez

Gepubliceerd op: 24 december 2020

[1] Robert Gifford: The dragons of inaction: psychological barriers that limit climate change mitigation and adaptation. American Psychologist, Vol 66(4). 2011 https://psycnet.apa.org/journals/amp/66/4/290/

[2] O’Neill & Nicholson-Cole, “Fear Won't Do It”: Promoting Positive Engagement With Climate Change Through Visual and Iconic Representations, Science Communication 30, 2009 https://doi.org/10.1177/1075547008329201

[3] De methode ‘Future Design’ is bijvoorbeeld door Japanse onderzoekers als effectief gebleken https://www.thealternative.org.uk/dailyalternative/2020/10/25/future-design-japan-time-rebels

[4] Yvonne de Kluizenaar, Christine Carabain en Anja Steenbekkers. ‘Klimaatbeleid en de samenleving’ (oktober 2020) https://www.scp.nl/publicaties/publicaties/2020/10/12/klimaatbeleid-en-de-samenleving

©De tekst is beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen 4.0 Internationaal, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de gebruiksvoorwaarden voor meer informatie.