Wat is de invloed van sojaproducten (in bijv. vleesvervangers) op het milieu?

Soja is een peulvrucht en een eenjarig gewas, dat een eetbare boon oplevert met een hoog gehalte aan eiwitten (35 - 40%) en vetten (18 a 19%). Soja wordt geteeld in gematigde, subtropische en tropische klimaten. Het wordt verwerkt in zowel veevoer als in de vleesproductie, sojamelk, tofu en andere vleesvervangers. Soja is een gewas dat sterk in opkomst is, vanwege de vele toepassingen. Tegelijkertijd heeft het ook allerlei gevolgen voor onze planeet, vooral vanwege de link met de kap van het tropisch oerwoud in Brazilië. Bijna 80% van de sojaproductie wereldwijd is bestemd voor de veevoerproductie. Door het eten van vlees draagt de mens dus in grote mate bij aan de problemen van ontbossing door sojaproductie. De soja die verwerkt wordt in vleesvervangers als tofu en vegaburgers is niet altijd te achterhalen, maar in de meeste gevallen afkomstig uit de VS of Europa. Minder vlees eten lijkt de beste oplossing voor dit probleem.

#ontbossing #vegetarisch #soja #vleesvervangers

Wat is Soja?

Soja is een peulvrucht en een eenjarig gewas (Glycine max) dat een eetbare boon oplevert met een hoog gehalte aan eiwitten (35 - 40%) en vetten (18 a 19%). Soja wordt geteeld in gematigde, subtropische en tropische klimaten. Soja is een gewas dat sterk in opkomst is, vanwege allerlei toepassingen. Tegelijkertijd heeft het ook allerlei gevolgen voor onze planeet, vooral vanwege de link met de kap van het tropisch oerwoud voornamelijk in Brazilië. De boon die aan de sojaplant groeit wordt gescheiden in 3 delen: de sojahul, de sojaolie (grofweg 20% van de boon) en het sojameel (grofweg 80% van de boon) (Figuur 1). De boon heeft een zeer hoog eiwitgehalte, maar het sojameel nog meer (tot wel 50% eiwit). Een zeer groot deel van de sojameel wordt daarom gebruikt als voer bij de dieren (vooral voor kippen en varkens), omdat deze daar sneller van groeien. De sojaolie wordt gebruikt in levensmiddelen, cosmetische producten, wasmiddelen en industriële producten (biobenzine). De wereldwijde productie is tussen 1961 en 2018 toegenomen van 27 MTon per jaar naar 349 MTon. De grootste productie vindt plaats in de VS, Brazilië en Argentinië.

Sojaketen_KHD.jpg
Figuur 1: Een keten van de verwerking van sojabonen tot producten voor de mens als consument. Bron: Feeding the Foodture studiedag

Hoe wordt soja verdeeld over verschillende voedingsketens?

Volgens OurWoldInData (op basis van gegevens over de periode 2017 tot 2019) werd op mondiaal niveau de meeste soja gebruikt in de agrarische sector (77%) [1,2]. Melk- en vleeskoeien kregen 1,9% van de mondiale productie, varkens 20% en kippen 37%, dit was soja verwerkt tot mengvoer - vanwege het hoge eiwitgehalte van soja groeien de dieren snel als ze soja eten. Daarnaast ging 7% van de mondiale productie direct als soja naar vee (niet gespecificeerd welk vee). Ruim 19% van de soja wordt gebruikt voor voeding direct geconsumeerd door de mensheid, onder andere voor de productie van tofu en sojamelk. Daarnaast gebruikt de industrie nog een klein deel (3,8%).

Soja verdeeld sectoren

Figuur 2: De verdeling van de wereldwijde sojaproductie over verschillende sectoren in 2017-2019 [3]. Bron: OurWorldInData

De soja bestemd voor sojaproducten in de winkel zoals vleesvervangers is meestal duurzaam geteeld.

De milieu-impact van sojaproducten

De soja bestemd voor sojaproducten in de winkel zoals vleesvervangers is meestal duurzaam geteeld. Producenten van sojaproducten kiezen ervoor om soja uit Europa of Canada te gebruiken, of ze kiezen voor biologische soja, niet-gemodificeerde soja of anderszins ‘duurzaam’ gecertificeerde soja.

Sojadrink heeft een lagere milieu-impact dan melk als het gaat om broeikasgassen (twee derde minder), landgebruik en watergebruik (de helft minder). Het energiegebruik om sojadrink te maken is wat hoger dan van melk. Vleesvervangers op basis van soja hebben lagere broeikasgasemissies, landgebruik en watergebruik dan bijvoorbeeld kip [4,5].

Een belangrijke reden voor de betere performance van soja direct als voedsel (en niet eerst als vervoer voor dieren die dan als voedsel voor mensen worden gebruikt) is echter ook dat het land efficiënter wordt gebruikt. Voor de productie van 1 kg vlees is gemiddeld tussen de 10 en 20 kg eiwitrijk voer nodig. Als je in plaats van veevoer plantaardige producten direct voor consumptie bestemt, heb je dus veel minder land nodig. En ook evenredig minder broeikasgasemissies en watergebruik.

Soya

Afbeelding van Polina Tankilevitch via Pexels.com

Hoe kwam dit artikel tot stand?

Deze vraag is beantwoord door: Anne Hollander
Reviewer: Birka Wicke
Redacteur: Lenka Zachardová
Illustrator: Bas van der Ploeg
Gepubliceerd op: 30 mei 2022
Wat vond je van dit antwoord? Geef ons je mening!

[1] Hannah Ritchie (2021) - "If the world adopted a plant-based diet we would reduce global agricultural land use from 4 to 1 billion hectares". Published online at OurWorldInData.org. https://ourworldindata.org/land-use-diets

[2] Land use per 100 grams of protein. Published online at OurWorldInData.org. https://ourworldindata.org/grapher/land-use-protein-poore

[3] Hannah Ritchie and Max Roser (2021) - "Soy". Published online at OurWorldInData.org. https://ourworldindata.org/soy

[4] Poore, J., & Nemecek, T. (2018). Reducing food’s environmental impacts through producers and consumers. Science, 360(6392), 987–992. https://doi.org/10.1126/science.aaq0216

[5] Swain, M., Blomqvist, L., McNamara, J., & Ripple, W. J. (2018). Reducing the environmental impact of global diets. Science of the Total Environment, 610, 1207-1209 .

©De tekst is beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen 4.0 Internationaal, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de gebruiksvoorwaarden voor meer informatie.