Om een 66% kans te hebben op 1,5 graad zou Nederland in 2026 klimaatneutraal moeten zijn. Waar komt die conclusie vandaan?

Om met 66% waarschijnlijkheid de temperatuurstijging tot maximaal 1,5 °C te beperken stond de gehele mensheid op 1 januari 2018 nog 420 miljard ton CO₂-uitstoot ter beschikking. Een simpele en eerlijke manier om dit te verdelen is door te stellen dat ieder persoon op aarde evenveel krijgt. Nederland, met een bevolking van 17 miljoen mensen op een wereldbevolking van 7,6 miljard, heeft daarmee recht op 0,22% van het beschikbare CO₂-tegoed. Uitgaande van een lineaire daling in de nationale CO₂-uitstoot geeft dit budget vanaf 1 januari 2020 nog ongeveer 7 jaar tijd voordat het op is, oftewel Nederland moet koolstofneutraal zijn in 2026. De benodigde daling vanaf 2020 is ongeveer 22 miljoen ton CO₂ per jaar, wat overeenkomt met 14% van de totale CO₂-emissies in 2019.

Hoewel het uiteindelijk gaat om het totaal aan broeikasgassen, is CO₂ zowel het belangrijkste broeikasgas (in 2019 was ca. 85% van de Nederlandse broeikasgasemissie CO₂) als degene die het lastigste is terug te dringen. Dit rechtvaardigt een focus op alleen CO₂. Het getal van 420 miljard ton CO₂ wordt het wereldwijde koolstoftegoed of koolstofbudget (carbon budget) genoemd. Dit is een intuïtieve manier om naar het klimaatprobleem te kijken: de aarde warmt op door de uitstoot van CO₂, willen we de opwarming beperken dan is de hoeveelheid CO₂ die nog de lucht in mag dus beperkt. Het cijfer komt uit tabel 2.2 van het 1,5 graden rapport van klimaatpanel IPCC [1]. Het is geen exact cijfer want er is bijvoorbeeld een geofysische onzekerheid die we hier buiten beschouwing laten.

De evenredige verdeling over de wereldbevolking (ieder persoon op aarde krijgt evenveel) is een keuze. De wetenschap kan hier verder niet zoveel over zeggen, behalve dat deze keuze wel eenvoudig te begrijpen is. De uitdaging die volgt voor rijke landen zoals Nederland is groot, maar dat is ook logisch gezien het Akkoord van Parijs welke spreekt over “gedifferentieerde verantwoordelijkheden” [2]. Andere verdelingsmechanismen leiden niet per sé tot gunstigere cijfers [3]. De wereld als geheel zal ergens rond 2037 klimaatneutraal moeten zijn.

Het tijdstip van de verdeling van het wereldwijde koolstoftegoed tussen landen is ook een keuze die gemaakt moet worden. Ontwikkelingslanden zouden liefst zien dat het jaar 1990 gekozen wordt omdat toen al duidelijk was hoe groot het klimaatprobleem was. Echter, dit is weinig praktisch omdat dit zou betekenen dat het Nederlandse tegoed al lang en breed op is. Algemeen geldt: hoe eerder het moment van verdeling, hoe ongunstiger voor rijke landen met een hoge jaarlijkse uitstoot. In bovenstaande berekening is gekozen voor 1 januari 2016, oftewel vlak na het sluiten van het klimaatakkoord van Parijs [4].

Figuur 1: CO₂-emissies in Nederland in verleden en toekomst. Toekomstige emissies op basis van 1,5 °C doel (66% kans) met lineaire daling. Historische data: Compendium voor de Leefomgeving [5]. Grafiek: dr. Leo van Kampenhout, Creative Commons BY-SA 4.0.

Dan het tempo waarmee moet worden afgebouwd: In de voorbeeldberekening is gekozen voor een lineaire daling die eruit ziet als in Figuur 1. De daling vanaf 2019 bedraagt ca. 22 miljoen ton (megatonnen) CO₂ per jaar, wat overeenkomt met ongeveer 14% van het totaal in het jaar 2019. In plaats van een lineaire daling kan er ook gekozen worden voor een ander soort daling zolang het totale tegoed maar niet veranderd. Zo vereist een exponentiële daling een grotere afname aan het begin, waarmee tijd “gekocht” wordt aan het einde.

Tot slot, in bovenstaande berekening zijn zowel negatieve emissies (maken het koolstoftegoed groter) als terugkoppelingen in het aardsysteem (maken het koolstoftegoed kleiner) niet meegenomen. Voor de negatieve emissies is de reden dat deze speculatief zijn en niet onomstreden [6]. Voor de terugkoppelingen in het aardsysteem geldt dat deze nog moeilijk te vertalen zijn naar CO₂-tegoeden, hoewel het IPCC dit wel geprobeerd heeft. Wanneer men aardsysteem-terugkoppelingen wél meerekent maar negatieve emissies niet, schuift het jaar waarin Nederland koolstofneutraal moet zijn nog dichterbij in de tijd. Omdat dit gezien politiek-economische tendensen niet erg aannemelijk is, kijken wetenschappers eerder naar andere scenario’s dan 1,5 °C met 66% kans en naar scenario’s waarin negatieve emissies een rol spelen.